پرسشنامه چیست؟

پرسشنامه یک ابزار تحقیقاتی با مجموعه‌ای از پرسش‌ها است که با هدف جمع آوری و ثبت اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

می‌توان بین پرسشنامه‌هایی که متغییرهای جداگانه را اندازه‌گیری می‌کنند و پرسشنامه‌هایی که سؤالاتشان در یک مقیاس یا فهرست جمع شده‌اند، فرق قائل شد. پرسشنامه‌های نوع اول، اغلب بخشی از نظرسنجی‌ها هستند، ولی پرسشنامه‌های نوع دوم بیشتر به عنوان بخشی از آزمون‌ها مطرح می‌شوند.

مزایا و معایب پرسشنامه

همانند هر ابزاری، پرسشنامه‌ها نیز مزایا و معایبی دارند. از جمله مزایای پرسشنامه‌ها می‌توان به ارزان بودن آن در مقایسه با سایر ابزارها، منعطف بودن، تحلیل آسان، قابلیت استفاده در گستره وسیع، قابلیت مقایسه با نتایج دیگران و نداشتن محدودیت زمانی در پر کردن آن اشاره کرد. معایب پرسشنامه نیز شامل ارائه پاسخ‌های نادرست از طرف آزمودنی‌ها، بدون پاسخ گذاشتن برخی از گویه‌ها، تفاوت در فهم سوالات، دشوار بودن انتقال احساس، دشواری تحلیل سوالات باز پاسخ، و سوءگیری پاسخ دهندگان است.

حالات اجرای پرسشنامه

حالات اصلی اجرای پرسشنامه عبارتند از:

• اجرای رودرروی پرسشنامه، که در آن فرد پرسش‌گر سؤالات را به‌طور شفاهی مطرح می‌کند.
• اجرای کاغذ و خودکاری پرسشنامه، که سؤالات بر روی کاغذی ثبت شده‌اند.
• اجرای کامپیوتری پرسشنامه، که در آن سؤالات از طریق کامپیوتر عرضه می‌شوند.
• اجرای کامپیوتری انطباقی پرسشنامه، که در آن سؤالاتی منتخب بر روی کامپیوتر ارائه شده‌اند و بر اساس پاسخ به آن سؤالات، رایانه سؤالات بعدی را طوری انتخاب می‌کند که مناسب توانایی آنان باشد

 

گام‌های طراحی پرسشنامه برای طرح تحقیق

انواع سوالات نظرسنجی در طراحی پرسشنامه

• سوالات همساز (Contingency Questions) با قالب آبشاری (Cascade format)
• سوالات ماتریس (Matrix Questions)
• سوالات بسته (Closed-ended Questions)
• سوالات باز (Opend-ended Questions)

ویژگی‌های ایده‌آل در طراحی پرسشنامه

یک پرسشنامه باید ویژگی‌های مختلفی داشته باشد که اصلی و مهمترین آن‌ها به صورت فهرست‌وار در ادامه دیده می‌شود. با زبان ساده و مشخص تشکیل شده باشد. وجود جمله‌های کوتاه و قاطع از ویژگی‌های یک پرسشنامه خوب است. در هر سوال به دنبال اندازه‌گیری یک ویژگی باشید. پس باید در هر سوال یک بعد از ابعاد هدف مورد نظر، سنجیده شود.

برای سوالات چند گزینه‌ای (بسته) یک پاسخ درست و دقیق ارائه دهید.

تمام شرایط و گزینه‌های احتمالی برای پاسخ را در پرسشنامه لحاظ کنید.

در صورت امکان گزینه‌های انحصاری برای پاسخ سوالات به سوالات بسته در نظر بگیرید.

در پاسخ‌ها تنوع ایجاد کنید.

مطلوبیت اجتماعی را به حداقل برسانید. به این معنی که پاسخ دهنده احساس نکند با انتخاب گزینه‌ای خاص، از لحاظ اجتماعی پذیرفته خواهد شد.

ویژگی‌های پرسشنامه

استاندارد بودن

استاندار بودن پرسشنامه به معنی یکنواختی پرسشنامه است و می توان به صورت گسترده از آن استفاده کرد. در ادامه بیشتر در رابطه با استاندارد بودن پرداخته می شود.

اکتشافی بودن

به زبان ساده یعنی از پرسشنامه برای رسیدن به هدف استفاده کرد به صورت که اگر سوالات ساختاریافته جمع آوری داده ها را محدود کردند می توان از سوالات باز یا هر نوع سوال دیگری استفاده کرد.

دنباله دار بودن سؤالات

به صورت معمول ابتدا اطلاعات دموگرافیک افراد دریافت می شود سپس پرسش های مربوط به هدف تحقیق دریافت می شود.

به طور کلی استفاده از پرسشنامه استاندارد به دلایل زیر ترجیح دارد:

روایی و ویژگی های روان سنجی این سوالات مستدل تر است. روان سنجی (Psychometrics) به مجموعه شیوه هایی اطلاق می شود که به محقق کمک می کند تا پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی (عددی) در آورد. اهمیت روانسنجی در این است که وسایل علمی لازم را برای شناخت وطبقه بندی در اختیار جامعه و متخصصان قرار می دهد.

دوم آنکه امکان مقایسه نتایج با یافته های سایر پژوهشگران فراهم می شود .

پایایی قابل توجهی دارد .

روایی آن قابل اعتناست.

دقیق و حساس است

قدرت عینی ساختن پاسخ‌ها را دارد

بعضی از پرسشنامه های استاندارد دارای نرم یا هنجار هستند که با استفاده از آن می توان اعداد و داده های خام را تبدیل به رتبه یا مفهوم کرد.