تفاوت مطالعات cross-sectional ،clinical trial و case series
مطالعه مقطعی (cross-sectional)
سایر نام ها: بررسی فراوانی بیماری، مطالعه شیوع
چگونگی بیماری و البته سایر متغیرهای مورد نظر (بصورتی که در جمعیت بیان میشود) در یک بازه زمانی بخصوص در این مطالعه ارزیابی میشوند. مطالعه مقطعی و مطالعه هم‌گروهی به لحاظ ساختار باهم مطابقت دارند اما در مطالعه مقطعی همه ارزیابیها فقط در یک بازه زمانی بخصوص انجام میشوند.
در این نوع مطالعه بودن یا نبودن بیماری، بودن یا نبودن متغیرهای دیگر (مقدار و تراز متغیر) در صورت کمی بودن آن، در هر یک از افراد جمعیت مورد مطالعه در یک مقطع زمانی معین شناسایی میشود. این گروه از تحقیقات بصورت توصیفی یا تحلیلی هستند. در این گونه از مطالعات، گردآوری دادهها در یک مقطع کوتاه زمانی صورت میگیرد. در این مطالعات رابطه علت و معلول ارزیابی نمی‌شود ولی نسبت به سایر مطالعات تحلیل مقرون به‌صرفه و آسان‌تر هستند. این بررسی به توضیح ویژگیهای گروهی می‌پردازد که در بازه زمانی بخصوصی توزیع شدهاند و جوابگوی این سوال است: “در حال حاضر وضعیت چگونه است؟”
کاربردها :
1- اسم دیگر این بررسی تعیین میزانهای شیوع است Prevalence study
2- ارزیابیهای نخست برای تشخیص توزیع ویژگی در جامعه Survey
3- گردآوری دادهها جهت تعیین یا سطح بندی بیماری مورد نظر
ویژگیهای این رویکرد بررسی به صورت زیر است:
- دادهها به بازه زمانی خاصی تعلق دارند.
- به گروه مرجع (کنترل) نیاز ندارند.
- از آنجایی تقدم و تاخر روابط مشخص نیست، علت و معلول آنها را ارزیابی نمی‌کنند.
- روایی و ماندگاری پرسشنامه کنترل میشود در صورتیکه متغیرها بطور دقیق قابل ارزیابی نباشند.
- در خصوص وجود روابط (بجز روابط علت و معلول) آزمونهای آماری انجام پذیر هستند.
کارآزمایی بالینی (Clinical trial)
یکی از مطالعات انجام شده در خصوص جمعیتهای انسانی، کارآزمایی بالینی (Clinical trial) است. کارآزمایی بالینی در بررسی روشهای نوین درمانی و همچنین اثرات داروها نقش مهمی ایفا می‌کند. زمانیکه داده‌های معتبری از کیفیت محصول دارویی و ایمنی غیر بالینی آن در دست باشد و همچنین به تایید متخصصان بهداشتی یا کمیته اخلاق تحقیق در کشوری که آن کار در آن تحقیق شده رسیده باشد، آن کارآزمایی بر روی انسان قابل انجام است. از این مطالعه به عنوان قوی‌ترین نوع بررسی برای اثبات روابط علت و معلوم استفاده میشود.
افراد شرکت کننده در این پژوهش به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شده بطوریکه یکی از گروهها مورد تجربه یا مداخله واقع شده و گروه دیگر بصورت شاهد درنظر گرفته میشود. در نهایت، از مقایسه دو گروه میتوان به نتایج مداخله پی برد. به مطالعه ای که در آن انسان بصورت تجربی مورد مطالعه قرار گیرد، کلینیکال ترایال یا کارآزمایی بالینی گفته میشود. امروزه از این مطالعه برای بررسی رویکردهای مختلف درمانی استفاده میشود. از این کارآزمایی بالینی که بصورت مداخله‌ای انجام میشود برای مقایسه روشهای گوناگون درمانی قابل کاربرد برای انسان استفاده میشود. این کارآزمایی یکی از موفقیت‌های علمی در قرن بیستم محسوب میشود که برای اولین بار در تاریخ علم، شواهد معتبری از تاثیر رویکردهای گوناگون درمانی ارائه داده است.
کارآزمایی بالینی از این جهت قابل اهمیت است که با توجه به تحقیقات مختلف، میتوان تنها با حمایت از بیمار و یا ارائه دارونما و بدون تجویز داروی تاثیرگذاری، تعداد زیادی از بیماران را بهبود بخشید. در کارآزماییهای درمانی، درمانهای نوین پرتودرمانی یا جراحی، ترکیبات نوین دارویی و درمانهای عملی به آزمون افزوده میشوند. در کارآزماییهای پیشگیری، راهکارهای موثرتری در خصوص پیشگیری بیماریها برای افرادی که تابحال دچار بیماری نشدهاند و یا باید مانع برگشت بیماری آنها شد، ارائه میشود.
کارآزمایی تشخیصی: از این کارآزماییها برای پی بردن به رویکردها و آزمونهای موثرتر برای تشخیص عارضه یا یک بیماری خاص استفاده میشود.
کارآزماییهای غربالگری: از طریق این کارآزمایی میتوان به غربالگری همگانی بیماریها و یا عوارض بهداشتی خاصی پرداخت و آنها را مورد آزمایش قرار داد.
کارآزمایی کیفیت زندگی (کارآزمایی مراقبت حمایتی): در این کارآزماییها رویکردهایی جهت بهبود کیفیت و آسایش زندگی بیماران مبتلا به عارضههای لاعلاج و خاص ارائه میشود.
اهداف کارآزماییهای بالینی را میتوان بصورت موارد زیر ارائه کرد:
- بیان “تجربه عملی” در رابطه با عواملی که امکان از بین بردن بیماری و تغییر آن را ایجاد میکنند. تهیه رویکرد سنجش و ارزیابی میزان تاثیرگذاری خدمات بهداشتی از جهت ارتقای سلامت جامعه، پیشگیری، مبارزه و درمان بیماریها
- تحقیقات تجربی به صورت دو گروه بیان میشوند: 1- کارآزماییهای بالینی شاهد دار تصادفی: تحقیقاتی هستند که روند ارزیابی آنها بصورت اتفاقی و یا تصادفی انجام میپذیرد. 2- کارآزماییهای غیر عملی یا غیراتفاقی: بررسیهای تصادفی و اتفاقی در این مورد انجام نمیشوند ولی روش کار به گونهای است که تصادفی نبودن نظریه تاثیر منفی در خروجی کار نمیگذارد.
کیس سری (case series)
یکی از رویکردهای طراحی مطالعات علمی، مطالعه مورد شاهدی است. در این روش به مقایسه گذشته پارامترهای قابل تغییر مستقل در دو گروه پرداخته میشود که دارای متغیر وابسته (گروه مورد) و فاقد آن یعنی (گروه شاهد) هستند. بررسی مورد-شاهدی از نوع مطالعات شاهدی است. در مطالعه مورد-شاهدی، افراد بیمار (دارای عارضه سلامتی) مورد نظر، با یک گروه شاخص ارزیابی و مقایسه میشوند. در این قیاس، اطلاعات مربوط به بیماری و یا عوامل خطر که از طرف گروه مرجع گردآوری شدهاند با گروه موردی که از بین همان گروه انتخاب شدهاند مقایسه میشوند. این اطلاعات از طریق منابع گوناگونی مثل سیستم ثبت بیمارهای گروه، بیماران شناسایی شده در یک بررسی مقطعی، گزارش کلینیکها و گزارشهای سری-موردی قابل دسترسی هستند.
بررسی افرادی که به تازگی به بیماری مبتلا شدهاند بهترین گزینه برای مطالعات مورد-شاهدی هستند. در این مطالعه افراد تحت بررسی با یک گروه شاخص (مرجع) مورد ارزیابی قرار میگیرند. گروه مرجع باید بدون توجه به عوامل خطر گروه مورد، انتخاب شود اما بهتر آنست که در سایر موارد شبیه گروه مورد باشد. گروه مرجع و گروه مورد در برخی مطالعات به لحاظ همه خصوصیات (بجز مواجهه) در انطباق باهم انتخاب میشوند. مثلا اگر پسر 17ساله ای در گروه نمونه باشد، محقق برای گروه کنترل به دنبال در نظر گرفتن یک پسر 17 ساله است.
محقق در مطالعات مورد-شاهدی، تفاوت موارد مواجهه مورد نظر در فرضیه و در سابقه گروه مرجع و گروه مورد را در نظر میگیرد. برای شروع، این دادهها بصورت تمایز ایجاد مواجهه در دو گروه و در نهایت بصورت Odd Ratio جمع بندی میشوند.
از مطالعات مورد-شاهدی معمولا برای ارزیابی یک بیماری نادر استفاده میشود. 1- در مطالعات مورد-شاهدی از پیامد بسمت گذشته مواجههها جهت گیری میشود. به همین دلیل است که به این نوع مطالعه گذشته نگر هم گفته میشود. 2- در این مطالعه، فقط میتوان یک نوع شاخص ارتباطی یعنی Odd Ratio را بررسی و حساب کرد و امکان بررسی معیار وقوع وجود ندارد. 3- برای وقایع نادر و هم غیرنادر قابل استفاده است.
