ISSN  شاملیک شماره هشت رقمی است که هفت رقم اول آن شماره منحصر بفرد پایند و رقم آخر آن شماره کنترل کننده نامیده می‌شود. این شماره با عبارت ISSN شروع می‌شود و همچنین جهت تسهیل در خواندن، بین چهار رقم اول و چهار رقم دوم آن، یک خط فاصله قرار می‌گیرد. بدین شکل:  0378-7443  ISSN.

حوزه پیایندها شامل‌ مجلات‌، روزنامه‌ها‌، سالنامه‌‌ها، خلاصة‌ مذاکرات‌ سازمان‌ها، صورت‌ جلسات‌ همایش‌های‌ دنباله‌دار، گزارش‌های‌ انجمن‌های‌ علمی‌ است‌. البته آثاری‌ که‌ در قسمت‌های‌ جداگانه‌ منتشر می‌شود ولی‌ انتهای‌ آن‌ از قبل‌ مشخص‌ شده‌ است‌، شامل این حوزه نمی‌شود؛ مانند آثار چند جلدی‌.

با توجه به اینکه روز به روز بر تعداد این پیایندها افزوده می‌شود، لذا رمزگذاری آن‌ها برای شناسایی و توصیف کتاب‌شناختی اهمیت پیدا کرده است. بدین‌صورت هر یک از هفت رقم اول شماره ISSN از سمت چپ به ترتیب در اعداد 8، 7، 6، 5، 4، 3 و 2 ضرب می‌شود. سپس مجموع حاصلضرب‌های فوق حساب شده و بر عدد 11 تقسیم می‌شود. در نهایت باقیمانده این تقسیم از عدد 11 کم می‌شود. نتیجه حاصل همان عدد کنترل( هشتمین رقم) خواهد بود.

شاپا شماره منحصر به فردی است که، بر اساس استاندارد بین‌المللی ایزو 3297 تهیه شده است و براساس این شماره می‌توان با صرف نظر از محل نشر، زبان یا رسانه، شماره داد.

ایران‌ و شاپا

از سال 1362 خدمات شاپا به‌ وسیله‌ کتابخانه‌ ملی پیگیری‌ شد  و پس‌ از چندی‌ اقداماتی‌ برای‌ تأسیس‌ این مرکز ملّی‌ به‌ عمل‌ آمد و سرانجام‌ در اردیبهشت‌ 1380 مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ با تأسیس‌ مرکز ملّی‌ ISSN در کتابخانه‌ ملّی‌ موافقت‌ کرد و این‌ مرکز با نام‌ اختصاری‌ شاپا (شماره‌ استاندارد بین‌المللی‌ پیایندها) ایجاد و شروع‌ به‌ کار کرد.

مرکز ملّی‌ شاپا تلاش می‌کند تا با بوجودآوردن‌ امکانات‌ سهل‌ و سریع‌ به‌ درخواست‌ متقاضیان‌ پاسخ‌ گوید. از‌ زمانی که این مرکز تاسیس شده، تاکنون‌ به‌ 138 نشریه‌، شماره‌ شاپا اختصاص‌ داده‌‌است‌.

مجلاتی‌ که‌ مایل‌ به‌ دریافت‌ شماره‌ استاندارد پیایندها باشند باید علاوه بر پرکردن پرسشنامه‌ اطلاعات‌ کتاب‌شناختی‌ پیایندها به‌ عنوان ضمیمه آخرین‌ شماره نشریه خود را، به‌ نشانی‌ ذیل‌ پرسشنامه‌ ارسال‌ کنند. سپس کتابخانه‌ ملّی‌ مشخصات‌ مجله مزبور را در مرکز ملّی‌ ثبت‌ و‌ شماره اختصاصی‌ مجله را طی‌ نامه‌ای‌ به‌ نشانی‌ آن‌ ارسال‌ می‌کند. پیایندها یا نشریات ادواری مشمول دریافت شاپا عبارتند از: مجله، روزنامه، سالنامه، خلاصه مذاکرات سازمان‌ها، صورت‎جلسات همایش‌های ادامه‎دار، گزارش‌های انجمن‎های علمی.

شاپا به‌ آسانی‌ می‌تواند با رمزینه‌ (بارکُد) ترکیب‌ شود که این امر حتی فروش‌ نسخه‌های‌ نشریه‌ را ‌در سوپرمارکت‌ها میسّر می‌سازد. محدوده شاپا به پیایندهای چاپی نیست، بلکه حتی پیایندهایی که به صورت بریل یا با سایر رسانه‌ها از جمله شبکه پیوسته (Online)، لوح فشرده(CD-DVD)، میکروفیلم، پست الکترونیک و … منتشر می‎گردند، را شامل می‌‎شود. ناشران حتما باید شاپا را در محلی که به راحتی قابل رؤیت باشد، درج کنند. البته این محل در انواع پیایندها از پیش تعیین شده‌است.

 ISSN چه کاربردهای دارد؟

• کد مخصوص شناسایی هر پیایند، بدون دانستن زبان یا نام آن کشور
• ساده‌ترین راه ارتباط میان ناشر، کارگزار و خریدار
• شناسایی آسان‌تر پیایندها در خدمات پستی

کاربردهای ISSN در کتابخانه‌ها:

• در سفارش و فراهم آوری نشریات
• در نظام امانت بین کتابخانه‌ای
• استفاده برای استخراج اطلاعات کتابشناختی از طریق نظام ماشینی
• استفاده از نظام استاندارد کتابشناختی برای یکسان سازی فهرست‌نویسی نشریات

ISSN سازمان در کجا قرار دارد؟

سازمان اصلی ISSN در پاریس است که مسئول هماهنگ‌سازی و ارسال ISSN مخصوص به مجلات می‌باشد. در ایران نیز برای هماهنگی بیشتر با کتابداران دنیا این امر با تصویب مجلس به وجود آمده است و با ارسال نشریات خود به این سازمان که در پاریس هست ISSN دریافت می‌کند. این عدد چهار رقمی را اگر در سایت تامسون رویترز کپی کنیم و در صورتی که معتبر باشد با ذکر مشخصات به شما مشخصات ژورنال را نشان می‌دهد و در غیر این صورت می‌توان فهمید که این یک عدد و مجله جعلی می‌باشد.

وظایف مرکز بین‌المللی اطلاعات ISSN

• اصلی‌ترین وظیفه آن تشخیص شماره ISSN
• نگهداری، کنترل و نظارت بر همه شماره‌های واگذاری شده توسط این مرکز و مرکزهای ملی هر کشور
• اختصاص دادن شماره‌ای خاص برای کشورهایی که مرکز ملی ISSN ندارند.
• تبدیل شدن به بانک اطلاعاتی که شامل اطلاعات کتابشناختی پیایندهای جهان است.
• گسترش استفاده از رمز استاندارد شاپا
• دسترسی آسان به بازیابی اطلاعات علمی پیایندها
• رواج استانداردهای بین‌المللی کتابنامه نویسی در حوزه پیایندها